Yazar: Melanie Goodfellow
Çeviren: Sevil Atikdi
Düzenleyen: Utku Çavuşoğlu
İran Bağımsız Film Yönetmenleri Birliği (IIFMA), 2022 yılının sonlarında ölümüyle “Kadın, Yaşam, Özgürlük” hareketini başlatan Mahsa Amini’nin ölümünün ikinci yıldönümünde yaptığı açıklamada, İran film yapımcılığındaki “sansür yasalarına meydan okuma” ve “sınırları aşma” şeklindeki gelişmeleri övdü.
IIFMA, “Mahsa Amini’nin hikayesi, İran hükûmeti tarafından öldürülen, susturulan ve baskı gören sayısız kadından yalnızca bir örnektir,” diye belirtti.
“Ancak, ölümü boşa değildi, çünkü adaletsizliğe karşı durmak ve özgürlük talep etmek için yeni bir nesil aktivistleri harekete geçirdi. Mahsa, insanları toplumsal cinsiyet eşitliği ve özgürlük mücadelesine katılmaları için yol gösteren bir direniş sembolü haline geldi,” diye ekledi.
IIFMA, İslam Cumhuriyeti’nin baskıcı hükûmetine biat etmeyen karşı direnen İranlı sinemacıları temsil etmek üzere 2023 yılında Kadın, Yaşam, Özgürlük hareketinin bir parçası olarak kuruldu. Üyelerinin çoğu sürgünde yaşıyor.
Yirmi iki yaşındaki Amini, başörtüsünü gerektiği şekilde takmadığı gerekçesiyle İran ahlak polisi tarafından gözaltına alınıp tutuklandıktan üç gün sonra, 16 Eylül 2022’de hayatını kaybetti.
Yetkililer kalp krizi geçirdiğini açıkladı. Amini ile birlikte gözaltına alınan kadınların da dahil olduğu görgü tanıkları, Amini’nin ciddi şekilde dövüldüğünü belirtti, sızdırılan görüntülerde Amini’nin vücudunda ve kafasında yaralar olduğu anlaşıldı.
Amini’nin ölüm haberi, İran genelinde toplumsal cinsiyet eşitliği ve genel olarak daha fazla demokratikleşme çağrısında bulunan Kadın, Yaşam, Özgürlük protestolarını tetikledi.
Kültür, medya ve spor dünyasının önde gelen isimler de seslerini duyururken, birtakım kadın ünlüler de cesurca başörtüsüz fotoğraflarını paylaştı ve başörtüsüz şekilde kamuoyu önüne çıktı.
İran’ın acımasız hükümeti ayaklanmalara oldukça sert şekilde tepki gösterdi. İnsan hakları örgütlerinin tahminlerine göre en az 550 eylemci öldürüldü ve 19.000’den fazla kişi gözaltına alındı.
IIFMA, 2022’nin sonları – 2023’ün başlarındaki toplu eylemler dağılmış olsa da hareketin yarattığı ruhun İran’da hala canlı olduğu ve bunun bağımsız film endüstrisine de yansıdığını belirtti.
IIFMA, “İran’daki İslami yönetimin baskısına direnen bireylerin cesareti, İran’daki film endüstrisinde, özellikle de bağımsız film endüstrisinde kayda değer bir değişime yol açtı.” dedi. “Sinemacılar sansür yasalarına meydan okumaya ve İranlıların, özellikle de kadınların ve ülkedeki diğer azınlıkların maruz kaldığı sert koşulları gözler önüne sermek yansıtmak için sınırları zorlamaya başladılar.”
Kurum, rejimin bu bireylere karşı misillemelerinden korktuğu için belirli filmlerin veya yönetmenlerin ismini vermedi, ancak bu sanatçılara desteğini dile getirdi.
“Sanatları aracılığıyla toplumsal standartlara meydan okuyor ve değişim için mücadele ediyorlar. Bağımsız sinemacılar önemli tartışmalar başlatıyor ve uzun süredir üstü örtülen konular hakkında farkındalık yaratıyorlar.” denildi.
IIFMA açıklaması, Amini’nin ölümünü anmak ve İran’da kadın hakları için verilen mücadeleyi yeniden vurgulamak teyit etmek amacıyla geçtiğimiz günlerde dünyanın dört bir yanında düzenlenen eylemlerde yayınlandı.
İran’da toplu anma törenleri kısıtlı kalırken pazar günü, hapisteki Nobel Barış Ödülü almış Narges Mohammadi ile birlikte 34 kadın mahkûmun yıldönümü anısına açlık grevine girdiği duyuruldu.
Fransız Liberation gazetesi yıldönümünü, ağır hapis ve işkence cezasından kurtulmak için Nisan ayında İran’dan apar topar kaçan yönetmen Mohammad Rasoulof ve 16 yıldır sürgünde yaşayan oyuncu Golshifteh Farahani ile yaptığı bir röportajla andı.
Her ikisi de hükûmetin baskılarına rağmen nesiller arası bir değişimden bahsetti. Farahani, bugünün gençliğinin 1980’lerde doğan ve 1979 İslam Devrimi’nin sonrasında büyüyen kendi kuşağından farklı olduğunu söyledi.
“Bizden sonraki nesiller, özellikle de Z kuşağı tüm bunları bilmiyor” diyen Farahani, “Farklı bir yapıları, farklı bir dokuları var ve sanki bir koçbaşıyla kuşanmış gibi değişim için mücadele veriyorlar, bu ülkenin kapılarını açmak istiyorlar. Birçok insan bu yüzden hayatını kaybetti, bazıları sürgünde ve bu genç nesil mücadeleye devam ediyor.”
